Drukte in je hoofd als teken van een gestrest brein

Of ‘gewoon’, als onderdeel van wie je bent.

De moeder van jonge kinderen die zo chaotisch is en veel vergeet. De 40-jarige man die veel werkt, drie kinderen heeft en in een periode dat zijn vrouw een postnatale depressie had zijn gezin draaiende hield. Hij is zo gestrest, kan geen rust vinden. Op vakantie krijgt hij een paniekaanval. De student die vastloopt tijdens het schrijven van zijn scriptie.

Drie voorbeelden van mensen die ik sprak voor een intake bij een GGZ-instelling. Drie mensen die dachten dat ze ADHD hebben. En drie mensen waarvan ik na een uur intake met vrij grote zekerheid kon zeggen dat dit niet zo was.

ADHD is een aangeboren neurobiologische ontwikkelingsstoornis, die zeer beperkend kan zijn in het dagelijks leven. Het kan iemand het echt verdomd lastig maken en moet in dat geval serieus genomen te worden. Maar veel komt het niet voor. 2 tot 3 % van volwassenen heeft vastgesteld ADHD. Om als stoornis geclassificeerd te worden, moet er niet alleen een bepaald aantal kenmerken aanwezig zijn, deze moeten er al zijn geweest voor je 12e. En dus niet alleen in bepaalde levensfases of in stressvolle periodes. En, erg belangrijk, ze moeten je functioneren op verschillende levensgebieden belemmeren. Dus bijvoorbeeld op je werk én thuis.

Nogmaals, niet veel mensen voldoen aan al deze criteria.

Veel vaker is er een andere verklaring voor klachten zoals druk zijn in je hoofd, je niet goed kunnen concentreren of moeite hebben met plannen. Welke jonge moeder kent in de tropenjaren niet dat je hoofd niet lijkt te werken? Dat je chaotisch bent, constant bezig met alle to do’s? Slaapgebrek komt zelden iemands rust en cognitieve vermogens ten goede.

Kan het zo zijn dat de vader te lang, teveel op zijn bordje heeft gehad? Langdurig aan jezelf voorbij gaan en door blijven rennen in de ratrace van het leven, kan leiden tot chronische stress. En chronisch gestreste hersens functioneren heel anders dan ‘normale’, aldus Brankele Frank (Over de Kop, 2024). Het kan leiden tot onder andere ongeorganiseerd zijn, vergeetachtigheid, minder kunnen relativeren en problemen met de regulatie van je stress-systeem. Hallo ‘altijd aanstaan’.

En last but not least: kun je niet ‘gewoon’ moeite hebben met je lang concentreren als je je door literatuur moet ploeteren voor je scriptie? De één kan met gemak 8 uur lang met wetenschappelijke literatuur bezig zijn en bij de ander dwalen de gedachten na een kwartier af naar het boodschappenlijstje of de zin van het bestaan. Dat hoeft niet perse erg te zijn. Goed, misschien moet die laatste geen theoretisch vak zoeken, maar het vinden van werk waarvoor je spanningsboog iets korter mag zijn, is op zichzelf staand geen ramp.

De stroom van ADHD-aanmeldingen in de GGZ, en ook het gemak waarmee mensen ermee strooien op sociale media en in hoe ze over zichzelf praten (‘dat komt door mijn ADHD’), wijst volgens mij op twee problemen. Enerzijds leven we in een drukke, prikkelrijke en (voor sommigen) stressvolle maatschappij, wat ons brein constant belast en gestrest maakt. En dat kan leiden tot allerlei cognitieve problemen, zoals drukte in het hoofd.

Anderzijds lijken we niet goed te kunnen accepteren dat ook minder fraaie kanten bij ons en bij het leven horen. Sommige mensen kunnen zich nou eenmaal niet zo goed concentreren of worden snel afgeleid. We lijken dit liever te willen zien als een psychiatrische aandoening, dan als een ‘gewoon’ wat minder sterke kant en daar ons leven op aanpassen.

Dit zijn allebei groepen die in mijn ogen niet in de GGZ thuis horen. De ene groep zou zich kunnen beraden over zijn of haar leefstijl en op zoek gaan naar manieren om het brein te kalmeren. Uit de ratrace durven stappen en luisteren naar wat het lijf aangeeft.

De andere groep zou er goed aan doen te accepteren dat mensen erg van elkaar verschillen en niet elke afwijking van het ideaal wijst op een psychiatrische aandoening. Het is oké als je iets moeilijk vindt of soms ergens last van hebt. Je mag keuzes maken die daarbij passen. En dan hoeft dat gebrek aan langdurige concentratie je niet in de weg te zitten.

Natuurlijk kunnen deze mensen soms ook wel wat hulp gebruiken. Als je overbelast bent, of randje burn-out, kun je een ander nodig hebben bij het vinden van rust. En ook het accepteren van je minder goed eigenschappen en leren hiermee om te gaan, kan in je eentje best een uitdaging zijn. Maar laten we de GGZ vrij houden voor de mensen waar deze echt voor bedoeld is: mensen met psychiatrische problematiek. Voor alle anderen zijn er genoeg andere wegen naar Rome: yoga, een cursus mindfulness, boksen, een coach, een andere baan, wandelen in de natuur. Of een psycholoog met een eigen praktijk, dat kan natuurlijk ook 😊.